اگر هر شب و هر صبح با کلی التماس و دعوا کودک خود را مجبور به مسواک زدن می‌کنید و در نهایت باز هم او از زیر مسواک زدن فرار می‌کند، بدانید که تنها نیستید. این مسئله یکی از چالش‌های رایج دوران کودکی است و تقریبا هر پدر و مادری یک بار با آن مواجه شده‌اند. اما این موضوع فقط یک رفتار ساده نیست؛ بهداشت دهان و دندان در کودکی پایه‌گذار سلامت دهان در بزرگسالی است. غفلت از آن می‌تواند منجر به پوسیدگی زودهنگام دندان‌ها، مشکلات فک، ترس از دندانپزشکی و هزینه‌های درمانی گزاف شود. دکتر سید مسعود سید احدی، متخصص دندانپزشکی کودکان در آمل با بیش از یک دهه تجربه موفق در درمان کودکان در این مقاله راهکارهایی علمی و کاربردی برای والدین ارائه می‌دهد تا مسواک زدن برای کودک به یک عادت لذت‌بخش تبدیل شود، نه کابوسی شبانه؛ در ادامه مقاله همراه ما باشید تا با این راهکارها آشنا شوید.
چرا کودکان از مسواک زدن فرار می‌کنند؟
قبل از اینکه بخواهیم راه‌حل ارائه دهیم، بهتر است ریشه رفتار کودک را بشناسیم. یکی از اصلی‌ترین دلیل فرار کودکان از مسواک زدن ترس از تجربه‌های جدید است. کودکان مخصوصاً در سنین پایین‌تر از تجربه بعضی چیزها واهمه دارند. اما در ادامه تمام دلایل فرار کردن کودکان از مسواک زدن را به صورت کامل بررسی خواهیم کرد.
ترس از تجربه‌های جدید
کودکان ذاتاً نسبت به چیزهای جدید محتاط هستند. صدای مسواک برقی، طعم خمیر دندان، احساس برس روی دندان‌ها یا زبان ممکن است برای آنها نا آشنا و حتی ناخوشایند باشد، به همین دلیل از مسواک زدن فرار می‌کنند.
احساس کنترل و استقلال
بچه‌ها مخصوصاً بین ۲ تا ۶ سال به‌دنبال استقلال هستند. وقتی والدین با لحن دستوری می‌گویند «باید مسواک بزنی» کودک ناخودآگاه مقاومت می‌کند تا کنترل رفتارش را حفظ کند. این رفتار شاید از نظر شما اشتباه یا زننده باشد اما اقتضا سن کودک شماست.
عدم درک اهمیت مسواک زدن
برای کودکان مفهوم پوسیدگی دندان، خراب شدن یا دندانپزشکی دردناک و قابل درک نیست. آنها نمی‌دانند چرا باید وقت خود را صرف کاری کنند که «در ظاهر» هیچ فایده‌ای ندارد؛ به همین دلیل از مسواک زدن فراری هستند.
تجربه‌های منفی قبلی
ممکن است تجربه‌ای مثل فشار بیش‌ازحد، خون ریزی لثه در حین مسواک زدن، خمیردندان تند یا حتی تمسخر در گذشته باعث شده باشد که کودک با مسواک زدن احساس منفی داشته باشد.
عدم الگوگیری از والدین
کودکان معمولاً بزرگترهای خود را الگوی خود قرار می‌دهند، اگر والدین یا خواهر و برادر بزرگ‌تر با بی‌حوصلگی یا بدون نظم خاصی مسواک می‌زنند، کودک هم انگیزه‌ای برای جدی گرفتن این کار ندارد.
راهکارهای طلایی دکتر سید مسعود سید احدی برای علاقه‌مند کردن کودکان به مسواک زدن
با کودک همزمان مسواک بزنید
همراهی پدر یا مادر هنگام مسواک زدن، به کودک این حس را القا می‌کند که این کار بخشی از یک «روال خانوادگی» است. بگذارید کودک دقیقاً ببیند چه کاری می‌کنید و این را به عنوان یک روتین در زندگی خانواده ببیند.
اجازه دهید خودش مسواک و خمیردندانش را انتخاب کند
به کودک اجازه بدهید مسواک و خمیر دندانش را خودش انتخاب کند، شاید از نظر شما این کار سطحی و بی اهمیت باشد اما باعث ایجاد انگیزه در کودک برای مسواک زدن می‌شود. شما می‌توانید برای کودک یک مسواک با شخصیت کارتونی مورد علاقه‌اش یا رنگ دلخواه تهیه کنید. استفاده از خمیردندان‌های طعم‌دار مخصوص کودکان نیز باعث افزایش علاقه کودک به مسواک زدن می‌شود.
مسواک زدن را به بازی تبدیل کنید
از بازی‌هایی مثل «شکار باکتری‌ها»، «نجات دندان‌ها»، یا «هیولای پلاک‌خور» استفاده کنید. حتی می‌توانید یک عروسک یا اسباب بازی بیاورید و وانمود کنید که او هم باید مسواک بزند.
از ساعت شنی یا آهنگ دو دقیقه‌ای استفاده کنید
زمان استاندارد برای مسواک زدن ۲ دقیقه است. یک ساعت شنی رنگی یا آهنگ مخصوص این زمان را سرگرم‌کننده‌تر می‌کند و حواس کودک را از مسواک زدن پرت می‌کند.
از تکنولوژی کمک بگیرید
اپلیکیشن‌های موبایلی، مسواک‌های هوشمند و ویدیوهای آموزشی کودکانه در یوتیوب یا تلویزیون می‌توانند همراهان خوبی باشند و کودک شما را راغب به مسواک زدن کنند.
داستان‌سرایی کنید
در زمان مسواک زدن برایش داستان تعریف کنید. تعریف کردن داستان‌های کودکانه در زمان مسواک زدن باعث می‌شود کودک شما از مسواک زدن لذت ببرد. در انتخاب این داستان دقت عمل به خرج دهید؛ اینگونه کودک همیشه منتظر است تا زمان مسواک زدن فرا برسد تا داستانی جالب بشنود.
تشویق مثبت و جایزه هوشمندانه
هر بار که کودک بدون مقاومت مسواک زد با کلمات مثبت، آغوش، برچسب ستاره‌ای یا جدول تشویقی او را تحسین کنید. جایزه باید متناسب، کوچک و نمادین باشد؛ این امر باعث تشویق کودک می‌شود.
محیط مسواک زدن را برای کودک جذاب کنید
تصاویر کارتونی، نور رنگی، مسواک‌های چراغ‌دار یا پخش موسیقی کودکانه در حمام یا سرویس بهداشتی می‌تواند آن را از یک محیط «خسته‌کننده» به یک فضای بازی و تفریح تبدیل کند.
از دندان پزشک کودک کمک بگیرید
دکتر سید احدی پیشنهاد می‌دهد که والدین کودک را به یک جلسه مشاوره ساده بیاورند تا اهمیت بهداشت دهان را به زبان کودکانه برای او توضیح داده شود.
والدین دقت کنند که ایجاد عادت مسواک زدن در کودکان زمان بر است و تغییر رفتار کودک نیاز به زمان و تکرار دارد. ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا کودک به مسواک زدن عادت کند، ولی صبوری شما در نهایت نتیجه می‌دهد.
اشتباهاتی که نباید در روند مسواک زدن کودک مرتکب شوید
یکی از رفتارهای اشتباه والدین اجبار به مسواک زدن با جمله‌هایی مانند: اگه مسواک نزنی دندونات میریزه، اگه مسواک نزنی دیگه مامانت نیستم و…. است. همه اینها باعث می‌شود کودک تجربه منفی از مسواک زدن داشته باشد و تمایل خود را به مسواک زدن از دست بدهد. از عواملی که باعث می‌شود کودک از مسواک زدن حس بدی بگیرد عبارت‌اند از:
- استفاده از زور فیزیکی یا هل دادن سر کودک
- شوخی‌های منفی یا تحقیرآمیز در زمان مسواک زدن
- انتخاب خمیردندان تند یا مسواک زبر
- عجله کردن در فرایند مسواک زدن
- نا‌منظمی در زمان و دفعات مسواک زدن
نکات مهم درباره آموزش مسواک زدن در هر سن
آموزش مسواک زدن به کودکان امری بسیار مهم است که به پیشنهاد دکتر سید مسعود سید احدی برای هر باز سنی متفاوت است.
کودکان زیر ۲ سال
کودکان زیر 2 سال توانایی یادگیری ندارد برای همین والدین باید برای آنها مسواک بزنند. از مسواک انگشتی یا پارچه نرم برای تمیز کردن لثه و دندان استفاده کنید. دقت داشته باشید در این بازه سنی نیازی نیست از خمیر دندان استفاده کنید، فقط کافیست با آب تنها دندان دلبندتان را بشویید.
کودکان ۲ تا ۶ سال
معمولا کودکان در سن تازه شروع به یادگیری می‌کنند؛ سعی کنید فرآیند مسواک زدن را به کودک خود با بازی و شعر آموزش دهید تا در خاطرش بماند. دقت داشته باشید که در این سن از خمیردندان کم‌فلوراید و به‌اندازه یک دانه برنج استفاده کنید.
کودکان ۶ تا ۸ سال
اگر شما در سنین پایین‌تر به کودک آموزش داده باشید نیازی نیست که نگرانی خاصی داشته باشید و فقط باید بر فرآیند مسواک زدن کودک نظارت داشته باشید. اما اگر به هیچ وجه آموزشی به کودک در زمینه مسواک زدن نداده‌اید، آموزش از طریق بازی و انمیشن می‌تواند گزینه خوبی باشد.
نقش کلیدی دندانپزشک کودک
دکتر سید مسعود سید احدی تأکید دارد که مراجعه منظم به دندانپزشک از سنین پایین، نقش مهمی در شکل‌گیری رفتار بهداشتی کودک دارد. کودکانی که با فضای مطب، ابزارها، پرسنل و روند چکاپ آشنا شوند، از دندانپزشکی ترسی نخواهند داشت. در مطب تخصصی دکتر سید احدی در آمل از تکنیک‌های غیرتهاجمی، آموزش‌های کودک محور و روش‌های کنترل رفتار استفاده می‌شود که کودکان را به دندانپزشکی علاقه‌مند می‌کند.
خدمات ویژه در مرکز دندانپزشکی کودکان دکتر سیداحدی (آمل)
مرکز دندانپزشکی کودکان دکتر سیداحدی خدمات ویژه‌ای را به مردم آمل ارائه می‌دهد. یکی از خدمات خاص مرکز دندانپزشکی کودکان دکتر سیداحدی ویزیت تخصصی کودکان و نوزادان از ۶ ماهگی به بعد است. به صورت کلی خدمات این مرکز دندانپزشکی عبارت‌اند از
- فلورایدتراپی جهت پیشگیری از پوسیدگی
- فیشورسیلانت (پوشاندن شیارهای دندان برای جلوگیری از پوسیدگی)
- ترمیم دندان‌های شیری با روش‌های کم‌استرس
- درمان‌های بدون تزریق یا با بی‌حسی سطحی
- آموزش مسواک زدن با کمک والدین در محیط بازی‌گونه
پرسش‌های متداول والدین
آیا باید هر شب کودک را مجبور به مسواک زدن کنیم؟
خیر، «اجبار» همیشه نتیجه عکس دارد. بهتر است با تکرار مثبت و تشویق، کودک به انجام داوطلبانه آن برسد.
چه زمانی باید کودک را اولین‌بار نزد دندانپزشک برد؟
حدود ۶ ماه بعد از رویش اولین دندان شیری. یعنی معمولاً بین ۶ ماهگی تا یک سالگی.
اگر کودک مسواک نزند چه کاری کنیم؟
جایگزین‌های موقت مانند پارچه تمیز یا دستمال مرطوب دندانی وجود دارد، اما هدف نهایی باید یادگیری مسواک زدن با مسواک واقعی باشد.
جمع‌بندی
مسواک زدن کودک شاید در نگاه اول یک موضوع ساده به نظر برسد، اما پشت این چالش، نیاز به شناخت روانشناسی کودک، استفاده از تکنیک‌های رفتاری، الگوسازی والدین و حمایت محیطی وجود دارد. با اجرای راهکارهای طلایی دکتر سید مسعود سید احدی مسواک زدن به جای درگیری به یک فرصت برای بازی، یادگیری و صمیمیت تبدیل می‌شود. اگر کودک شما هنوز با مسواک زدن مشکل دارد، پیشنهاد می‌کنیم یک جلسه مشاوره حضوری در مطب تخصصی دکتر سید مسعود سید احدی در آمل رزرو کنید.
